Üretim yapan bir şirket yönettiğinizi düşünün. Üretimi sürdürebilmek amacıyla hammadde alabilmek, çalışanların maaşlarını ödeyebilmek, işlerinizi büyütebilmek ve tabi ki kar edebilmek için ürettiğiniz malları satabilmeniz gerekir. Satamıyorsanız üretmenin ne anlamı kalır ki? Bu nedenledir ki şirketler satış ve pazarlama departmanlarına çok önem verirler ve güçlü kadrolar kurarak çeşitli satış-pazarlama stratejileri geliştirirler.
Başarılı traderlar da kendilerini iş adamı olarak görürler. Onlar kendi sermayelerinin (para, bilgi, zaman) yöneticisidirler ve yaptıkları iş, özünde bir şirket gibi kaliteli ürünler üretip (doğru zamanda bir finansal varlık alıp) doğru fiyata bu ürünleri satmaktır. Doğru fiyata satılan ürünler, işletmenin (trading işinin) devamlılığı için olmazsa olmazdır. Borsayı bir oyun olarak görenler ise bir hisse aldığında çok para kazanacaklarını umut etmeye başlarlar ancak borsada umut bir strateji değildir. Daha da kötüsü twitter’da ve telegram gruplarında “üstad hedef neresi, nerede satalım?” gibi sorularla başkalarının ağzına bakarlar. Bir planı olanlar profesyoneller ise, alım yapmadan önce stop noktalarını ve kar alma noktalarını bir oyun planı çerçevesinde belirlerler.
Öncelikle şunu net şekilde belirteyim ki bir finansal varlığın hangi fiyata ulaşabileceğini kesin olarak söyleyebilecek bir temel ya da teknik analiz aracı yoktur. Yine bir hisseyi veya emtiayı zirveden satmak gibi bir amaç peşinde olmak sürdürülebilir değildir. Bir finansal varlığın fiyatı tamamen yatırımcı grubunun o varlığa gösterdiği talep tarafından belirlenir. Bu yazının konusu, yükselişlerde fiyatın zorlanabileceği ya da yükselişin sona erme ihtimalinin olduğu fiyat bölgelerini belirlemek hakkındadır. Kullanacağımız araç da Fibonacci Araçları olacaktır.
Trading’de temel olarak “destekte al dirençte sat” mantığı geçerliliğini korumaktadır. Eğer fiyat bir direnç bölgesine gelmişse ve fiyat hareketi direnci onaylıyorsa (bkz: mumlar) satış için uygun koşullar oluşmuş demektir. Peki fiyatın önünde bir direnç yoksa (all time high) veya direnç bölgeleri net olarak seçilemiyorsa ne yapacağız? Burada Fibonacci Trend Temelli Uzatma (Fibonacci Extension) aracı imdada yetişiyor.
Fibonacci Extension Aracı Kullanımı
Fibonacci düzeltme seviyelerini hiç duymadıysanız ya da kullanımına aşina değilseniz ilk önce bu yazıyı okumanız yazının devamı açısından çok önemlidir. Fibonacci retracement (düzeltme/geri çekilme) aracı bir trendin düzeltmeye girdiğinde olası tepki seviyelerini tespit etmeye yararken; Fibonacci Extension (uzatma) bize yeni başlamış bir trendin olası durak noktalarını vermeye yarayan müthiş ötesi bir araçtır. Rastgele seçtiğim AKSA hissesi üzerinde zamanı geri alarak fibonacci’nin tüm meziyetlerini ve baştan sonra iyi bir trade nasıl yapılır göstereceğim. Öncelikle yükselen bir trendin başladığını nasıl anlarız ilk iş onu görelim. Aşağıdaki grafiği inceleyin.
Gördüğümüz şey şundan ibaret: İki yükseliş, iki düşüş dalgası var. 2. düşüş dalgası bitti mi bilmiyoruz. Hemen bir fikir edinmek için 2. yükseliş dalgasının başladığı yerden bittiği yere bir fibonacci düzeltmesi çiziyoruz.
Fibo’yu çektiğim yerleri 1 ve 2 diye işaretledim. Şimdi dikkat etmemiz gereken şey, 0.618 ile 0.786 seviyesi arasından bir tepki gelmiş olduğu ve düşüş mumlarının ardından 2 adet aşağıda uzun gölgesi olan yükseliş mumlarının geldiğidir. Demek ki bu bölgeden bir alım söz konusu ancak bu alımların hisseyi yukarıya taşıyacak kadar güçlü olup olmadığını bilmiyoruz henüz böyle bir sinyal gelmiş değil. Hala beklemedeyiz ve fiyat hareketini izliyoruz. Trading’de bekleyebilmek, değeri az bilinen bir beceridir. Zamanı ileri alıp yeni mumları yükleyeceğim neler olmuş görelim:
Düşüş dalgası 0.618 ile 0.768 seviyelerinden gelen tepkilerle durdu ve kutu içine aldığım yatay bir konsolidasyon bölgesi oluştu. Ardından konsolidasyondan çıkan büyük bir yükseliş mumu belirdi. Bu mum bize düzeltmenin bittiğinin ve yeni bir yükseliş dalgasının başladığının ilk sinyali oldu. Demek ki konsolidasyon bölgesi olarak adlandırdığımız bölgenin dibi, yeni trendin en dip noktasıymış. Çıkış mumu görüldükten sonra alım yapılabilir, alım yeri bu yazının konusu olmasa da uygun tarih bu mumun görüldüğü gündür. Yazının devamı satım yeri belirlenmesi hakkındadır.
Aşağıdaki görüntüyü inceleyelim. İşimize yaramayacak çizimleri silip nerede olduğumuzu hatırlatması açısından konsolidasyon kutusunu bıraktım. Trend başlangıcını işaret eden yükseliş mumunun ardından birkaç gün süren düzeltme geldi. Bizim de ihtiyacımız olan şey tam da böyle bir yapı.
Daha yakından bakalım, tam da böyle bir şeye ihtiyacımız var: Trend başlangıcında oluşan 3 nokta. Fiyat bu noktada 5.24 TL seviyesinde.
Fibonacci trend temelli uzatma (fibo extension) kullarak bu 3 noktayı birleştirelim ve bu trendin devam etmesi halinde fiyatın hangi seviyelere ulaşabileceğini görelim.
Uyarı: 1-2-3 hareketi ne kadar büyük olursa fibo extension o kadar uzağı gösterir. Küçük trend başlangıcı hareketleri seçerseniz daha sık düzeltme seviyeleri ile karşılaşırsınız ve daha dar bir fiyat aralığı elde edersiniz. Çok büyük trend başlangıcı (1-2-3) seçerseniz bu kez düzeltme seviyeleri arası bu kez çok büyük olacak belki de fiyat uzun süre bu seviyelere ulaşamayacaktır. Optimum noktaları bulmak size kalmış. Yazının sonunda birkaç örnekle göstermeye çalışacağım.
Tradinview’da fibonacci trend temelli uzatmayı seçtim ve önce trendin başladığı 1 noktasına, sonra en üst 2 noktasına ve son olarak düzeltmenin bittiği 3 noktasına tıkladım. Şimdi fibo bize bu 3 noktayı referans alarak trendin devam etmesi halinde ulaşabileceği fiyat seviyelerini gösterecek:
Aracın verdiği fiyat seviyeleri parantez içine alınarak gösteriliyor. Artık nereden satayım, hedef neresi? gibi sorular sormak yerine fibonacci aracının verdiği seviyelere göre bir strateji belirlememiz mümkün. Herkesin tarzına, agresiflik seviyesine göre stratejisi ve fiyat hedefi farklı olacaktır. Örneğin, “Ben 1 seviyesine (5.85 fiyat) geldiğinde satarım çünkü orada zaten önceki fiyat direnci var” derseniz çok mantıklı bir karar vermiş olursunuz. Ya da bir kısmını 1 seviyesinde, kalanını 2 seviyesinde satmaya karar verebilirsiniz. En uygunu, bu hedef seviyelerde oluşacak mum formasyonlarını gözlemlemek ve satış kararını ona göre almak olacaktır.
Parantez dışındaki rakamlar fibonacci seviyeleridir. Bu seviyeler ayarlardan açılıp kapatılabilir. En çok tepki veren fibo seviyeleri tam sayılar (1, 2, 3) ve 1.618, 2.618, 3.618, 4.618… seviyeleridir. Şimdi gelecek mumları yükleyerek fiyatın bu seviyelere nasıl tepki verdiğine bakalım.
Fiyat Fibo 1 seviyesinde zorlansa da orayı geçiyor ancak 1.272’de büyük bir düşüş mumu geliyor. Satılabilir.
Bu kez 0.618 seviyesinden tepki alımı geldi, trend devam etme eğiliminde. Buradan tekrar alınabilir.
Fiyat 6.24’e kadar yükseldi ama Fibo 1.618 seviyesi “hop kardeşim nereye?” dedi
Fibo 1.272 seviy4esi destek oldu, 2 seviyesi direnç oldu.
Buraya kadar 2 noktada güzel alım satım yapılabilirdi. 1.272’den gelen satış ve 0.618 seviyesinden gelen alış mumları iyi sinyallerdi. Biraz daha ileri alıp fiyatın tepe noktasını göstermek istiyorum.
Fiyat 3.618 seviyesine kadar ulaştı ve burada bir shooting star (kayan yıldız) mumu bıraktı. Oldukça yükselmiş olan hisse için bu bir trend dönüş sinyalidir ve ardından gelen düşüş mumu bunu teyit ediyor. Trend çizgimizi de ekledim, artık düşüşü izliyoruz:
Daha yüksek seviyeler görülse de düşük hacim ve RSI negatif uyumsuzluğu düşüşü haber veriyor.
Büyük resme tekrar bakalım:
5.24’te çizdiğimiz fibo extension bizi 7.48’e kadar büyük isabet oranıyla götürdü. Yol boyunca doğal olarak iniş çıkışlar oldu. Önemli olan bir strateji dahilinde aldığımız hisseleri satmak için kendimize bir rota çizmiş olmamızdı. Fibonacci extension aracını, arabanızın farları gibi düşünün. Önünüzdeki karanlık yolu aydınlatır, size nerede çukur nerede tümsek var gösterirler. Yine de kaza yapma olasılığınız vardır ama zifiri karanlıkta gitmekten daha düşük bir olasılıktır.
Hiçbir trader her zaman dipleri ve tepeleri yakalayamaz. Dip ve tepe avcılığı yapmıyoruz. Birkaç kez yakalamış olsanız bile bunu her zaman yapmanız mümkün değildir. Bırakın fiyat hamlesini yapsın siz sonra tepki verin. Aksi taktirde ya çok erken satmış olursunuz ya da çok erken almış olursunuz. Bir hisse, emtia, kripto para aldıktan sonra kafadan bir hedef belirlemek yerine satım yerinizi belirlerken fibonacci extension kullanın ve etkinliğini kendiniz deneyimleyin.
Pekişmesi açısından birkaç örnek daha göstereyim.
Belirsizliğin bol olduğu Bitcoin’den örnek: Tradingview’da mıknatıs modunu açıyorum ki tepe ve dipleri kolaylıkla yakalayabileyim.
devamını görelim:
Bitcoin devam…
Kitap gibi öyle değil mi?
Örnek: ASELS. O çılgın yükseliş günlerinde bölünmeden önceki fiyatı 44 lirayı (şimdi 22 lirayı) görmüştü. Kim derdi ki o fiyatı görecek! (Fibo extension derdi)
TOASO haftalık grafikte detaylı örnek:
Hisse yatay birikim bölgesinden çıkıyor ve onaya geliyor. 1-2-3 noktalarımız kendini belli etti.
Fibo extension çizip fiyatın seviyelere verdiği tepkilere bakalım.
Fibo 1.618’de dark cloud mumu geldi. Düşüş sinyali. %36 kar alınabilir.
Ekstrem bir örnek buldum. GUBRF 16 lira iken şöyle bir fibo çekip baksak ne olurdu?
Fibo seviyelerinin nasıl işe yaradığını grafikte gösterdim. Tesadüf ki zirve fiyat Fibo 4.414 seviyesi.
Düşen trend Fibonacci düzeltme seviyeleri
Düşen ya da yükselen trendlerde, trend başından sonuna kadar fibonacci çizdiğimizde arada kalan seviyeleri düzeltme seviyeleri olarak kullanıyorduk. Bununla birlikte Fibonacci düzeltme aracı bize trend dışında seviyeler de veriyor. Şimdi bu trend içinde kalan seviyeler dışındaki seviyeleri nasıl kar alma noktası olarak kullanacağımızı görelim.
Önce belirgin bir düşen trend belirliyoruz ve düşüş trendinin başladığı mumdan, bittiği mumun sonuna kadar fibonacci düzeltme aracı çiziyoruz. Başlangıç ve bitiş noktalarını doğru seçtiğimizden emin olmak için düzeltme seviyelerinin iyi çalıştığından emin olmamız gerekir. Fiyatın tepki verdiği yerlere denk gelecek şekilde başlangıç ve bitiş noktalarımızı ayarladıktan sonra trend dışında kalan seviyeleri kar al noktası olarak takip edebiliriz.
KCHOL düşen trend sona erince fibo düzeltme çizdik.
Yükseliş trendi 1.414 seviyesinde ciddi bir tepkiyle karşılaştı
İkinci ciddi tepki 1.618 seviyesinden geldi
TRCELL büyük bir düşüş trendini sonlandırıp bir yükseliş trendi hazırlığında. Son düşüş dalgası için fibo düzeltme çizip trend dışında kalan yüksek seviyelerden gelecek tepkilere bakıyoruz.
1.618 seviyesinde gönül rahatlığıyla satılabilir